Araç Parçaları Nelerdir ve Ne İşe Yararlar?

Modern hayatın olmazsa olmazlarından olan otomobillerin işleyişi, birbiri ile uyum içinde çalışan birçok parçanın görevini eksiksiz bir şekilde yerine getirmesine bağlıdır. Aracın farklı bölümlerinde bulunan ve farklı sistemlere hizmet etmek üzere tasarlanan bu parçaların her biri, bir diğerinin işlevini yerine getirebilmesi için oldukça önemlidir. Peki, bu araç parçaları nelerdir? Gelin birlikte, dingilden şanzımana, amortisörden radyatöre kadar tüm kritik araç parçalarına ve görevlerine göz atalım. Hazırsanız, başlıyoruz!

Araç Alt Takım Parçaları

• Dingil
• Egzoz sistemi
• Fren Balatası
• Şanzıman
• Şaft
• Diferansiyel

Dingil Nedir?

Dingil, en basit haliyle, motordan aldığı gücü tekerleklere ileten ve hem ön hem de arka tekerleklerin arasında bulunan, metal bir çubuktur. Dingiller, motor gücünü ileterek tekerleklerin dönmesini sağlamanın yanı sıra aracın ağırlığını da taşır. Dingil türleri iki ana gruba ayrılır:

• Sabit Dingil: Tekerleklerin dingil ile birlikte döndüğü türe, sabit dingil ismi verilir ve genellikle kamyon ve ağır vasıtalarda karşımıza çıkar.
• Bağımsız Dingil: Tekerlek ve dingillerin bağımsız hareket edebildiği, yani birlikte dönmediği sisteme ise bağımsız dingil ismi verilir. Yol tutuşu ve sürüş konforu açısından, sabit dingillere kıyasla daha avantajlı olduğu için binek otomobillerde bağımsız dingil tercih edilir.

Dingilin çalışma prensibi hem dingil türüne hem de aracın çekiş sistemine göre değişiklik gösterir. Önden çekişli araçlarda güç ön dingile iletilirken, arkadan çekişli araçlarda arka dingil bu görevi üstlenir.

Egzoz Sistemi Nedir?

Egzoz sistemi, motorda yanma sonucu oluşan zararlı gazların dışarı atılmasını sağlayan sistemdir. Motorun sağlıklı çalışmasını desteklemenin yanı sıra, çevre kirliliğini azaltma ve gürültüyü minimuma indirme gibi önemli işlevleri de bulunur. Bu işlevleri yerine getirebilmesini ise, birçok farklı bileşenin uyum içinde çalışmasına borçludur. İşte egzoz sisteminin başlıca parçaları:

• Egzoz Manifoldu: Yanma odasından çıkan gazları toplar ve egzoz borusuna iletir.
• Katalitik Konvertör: Zararlı gazları kimyasal reaksiyonlarla daha az zararlı hale getirir.
• Susturucu: Motorun çalışma sesini azaltarak, sürüş konforunu artırır.
• Egzoz Borusu: Atık gazların dışarı atılmasını sağlar.

Fren Balatası Nedir?

Fren balataları, frenleme sırasında aracın güvenli bir şekilde yavaşlamasını ve durmasını sağlayan parçalardır. Fren pedalına basıldığında disklere veya kampanalara sürtünen fren balataları, aracın hızının kesilmesini sağlar. Sürtünme sıklığı nedeniyle fren balataları, çok fazla aşınabilir; bu nedenle, araç üreticileri aracın kullanım amacını göz önüne alarak farklı balata türlerini tercih edebilirler. Başlıca fren balatası türleri ise:

• Disk Balataları: Disk fren sistemlerinde kullanılan disk balataları, daha yüksek performans sağlar ve genellikle binek otomobillerde tercih edilir.
• Kampana Balataları: Kampanalı fren sistemlerinde yer alan kampana balataları, daha uzun ömürlü olmalarına rağmen frenleme performansları disk balatalara göre düşüktür.

Şanzıman Nedir?

Aracın hızını ve çekiş gücünü ayarlayan, motorun ürettiği torku tekerleklere ileten vites kutusuna şanzıman ismi verilir. Şanzıman sayesinde, sürücünün ulaşmak istediği hız ve güç, sürüş koşullarına göre sürekli olarak ayarlanabilir; manuel araçlarda bu işlem vites yardımı ile yapılırken, otomatik araçlarda şanzıman gerekli gücü kendisi ayarlar. Manuel ve otomatik şanzımanın yanı sıra; CVT, DCT gibi birçok farklı şanzıman türü de bulunmaktadır. Dilerseniz Şanzıman Nasıl Çalışır? yazımızdan daha detaylı bilgiye erişebilirsiniz.

Şaft Nedir?

Şaft, şanzıman ile diferansiyel arasında güç aktarımını sağlayan bir bağlantı elemanıdır. Şanzımandan aldığı dönme hareketini, diferansiyele ileterek tekerleklerin dönmesini sağlar. Özellikle arkadan çekişli ve dört tekerlekten çekişli araçlarda, performans açısından oldukça önemli bir parçadır.

Diferansiyel Nedir?

Şafttan gelen dönme hareketini, tekerleklere uygun hızlarda dağıtarak ileten parçanın adı diferansiyeldir. Örneğin, tekerleklere farklı hızlar dağıttığı için, virajlarda iç ve dış tekerleklerin farklı hızlarla dönmesini sağlar. Bu sayede, hem virajlarda aracın dengesi daha tutarlı bir şekilde sağlanabilir hem de zorlu yol koşullarında kayma gibi sorunlar azaltılır. Dilerseniz Diferansiyel  Nedir, Nasıl Çalışır? yazımızdan daha fazla detaya ulaşabilirsiniz.

Araç Ön Takım Parçaları

• Amortisör
• Helezon Yay
• Salıncak
• Rotil
• Direksiyon Kutusu

Amortisör

Tekerleklerin yol ile sürekli temas halinde kalmasını sağlayan amortisörler, sürüş sırasında sarsıntı ve darbeleri emerek, hem sürüş deneyimini iyileştirir hem de aracı korur. Amortisör sayesinde, araç yollardaki çukur, tümsek ve diğer engebeli zemin koşullarından etkilenmez ve savrulma, denge kaybı gibi sorunlar en aza indirilir. Ayrıca, olası bir darbe/kaza anında, amortisör darbenin ilk şokunu emdiği için, hem araç hem de yolcular daha az etkilenir. Kısacası, amortisör hem sürüş güvenliğini hem de keyfini artıran bir araç parçasıdır. Dilerseniz Amortisör Nedir, Nasıl Çalışır? yazımzıdan daha detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.

Helezon Yay

Amortisörün etrafına sarılı sarmal yapıdaki yaylara “helezon yay” denir. Amortisörün darbe emme kapasitesinin ardında, helezon yaylar vardır. Bu yayların esnekliği sayesinde, amortisör darbeleri emebilir ve aracın kabinine daha az titreşim ve darbe iletilir. Bu nedenle, helezon yayların sertlik seviyesi, aracın yol tutuş performansını doğrudan etkiler. Örneğin, spor araçlarda daha sert yaylar tercih edilirken, konfor odaklı araçlarda daha yumuşak helezon yaylar kullanılır.

Salıncak

Ön tekerlekleri şasiye bağlayan ve süspansiyon sistemi içerisinde hareketli bir bağlantı noktası sağlayan parçalara “salıncak” denir. Genellikle sağlam metal malzemelerden üretilen salıncaklar, araç hareket halindeyken tekerlerin yukarı ve aşağı hareket etmesini sağladıkları için sürüş konforu ve yol tutuşunu artırır. Ayrıca, yol darbelerinden kaynaklanan titreşimlerin diğer ön takım parçalarına zarar vermesini de engelleyerek aracı korur.

Rotil

Araç ön takım parçalarından biri olan rotil ise direksiyon sistemi ile tekerlekler arasındaki bağlantıyı sağlayan hareketli parçadır. Rotiller, salıncakların uç kısmında bulunur ve direksiyon hareketlerinin tekerlere iletilmesini sağlar.

Direksiyon Kutusu

Rotil ile birlikte çalışan direksiyon kutusu ise sürücünün direksiyon simidini döndürmesi ile harekete geçen ve bu hareketi tekerleklere ileten ana parçadır. Hidrolik veya elektrikli olmak üzere 2 ana türü bulunan direksiyon kutusu, hem tekerleklerin dönüş açısını ayarlar hem de sürücünün minimum eforla araca yön vermesini sağlar. Bu nedenle, direksiyon kontrolü ve manevra kabiliyetini etkileyen ana unsurlardan biridir.

Araç İç Takım Parçaları

• Radyatör
• Alternatör
• Karbüratör
• Endüksiyon bobini
• Yakıt pompası
• Manifold
• Buji

Radyatör Nedir?

Radyatör, motor çalışırken oluşan yüksek sıcaklığı engelleyen ve bu sayede, motorun daha verimli çalışmasına katkı sağlayan önemli bir bileşendir. Motor bileşenlerinde görülen fiziksel arızaların birçoğu ısınma nedeniyle ortaya çıktığı için, radyatör yalnızca performans değil; aracın genel sağlığı için de oldukça önemli bir parçadır.

Alternatör Nedir?

Alternatör, aracın elektrik ihtiyacını karşılayan ve aküyü şarj eden bileşenin adıdır. Motorun mekanik enerjisini elektrik enerjisine dönüştüren bu parça, neredeyse tüm donanımları elektrik sistemine bağlı olan modern araçlar için oldukça önemlidir. Alternatör, araç aküsünü şarj etmenin yanı sıra bu elektrikli bileşenlere de güç sağlar.

Karbüratör Nedir?

Karbüratör, yakıt ve hava karışımının doğru oranlarda birleştirilmesini sağlayan motor parçasıdır. Yakıt-hava karışımının ideal oranlarda ayarlanmasını sağladığı için motorun farklı çalışma koşullarında da verimli çalışmasını sağlar. Özellikle eski model araçlarda yaygın olan karbüratörler, günümüzde yerini yakıt enjeksiyon sistemlerine bırakmıştır.

Endüksiyon Bobini Nedir?

Endüksiyon bobini, düşük voltajlı elektrik akımını yüksek voltaja çeviren ve bujilere ileterek kıvılcım oluşumunu sağlayan bir ateşleme sistemidir. İçten yanmalı motorlarda, silindir içerisindeki hava-yakıt karışımının tutuşması için kıvılcıma ihtiyaç duyulur ve bu kıvılcım endüksiyon bobini sayesinde sağlanır. İki farklı sargıdan oluşan bobin sisteminde, primer sargı düşük voltajlı elektrik akımını taşırken, sekonder sargı bu akımın voltajını artırır. Voltajı artan akım, bujiler aracılığıyla yanma odasına iletilerek ateşleme performansının artmasını sağlar.

Yakıt Pompası Nedir?

Yakıt pompası, depodan aldığı yakıtı, doğru basınç ve miktarda motor ileten parçanın ismidir. Bu hassas ayarlama sayesinde, motor çalıştığı sürece kesintisiz yakıt akışı sağlanabilir ve motor verimliliği de artar. Ancak, günümüz araçlarında  genellikle elektrikli yakıt pompaları tercih edilir ve pompanın basıncı ve debisi, motorun ihtiyacına göre otomatik olarak ayarlanır.

Manifold Nedir?

Manifoldlar, motorun emme ve egzoz işlemlerini düzenleyen boru sistemleridir. Araçlarda iki temel manifold bulunur: Emme manifoldu ve egzoz manifoldu. Her iki manifold da motorun performansında ve verimliliğinde kritik bir rol oynar:

• Emme Manifoldu: Hava-yakıt karışımını motor silindirlerine eşit şekilde dağıtan bileşendir. Karışımın dengeli bir şekilde dağıtılması, motorun daha verimli ve düzgün çalışmasını sağlar.
• Egzoz Manifoldu: Silindirlerde gerçekleşen yanma işlemi sonrasında oluşan atık gazları toplayarak egzoz borusuna ileten parçadır. Egzoz manifoldu, gazların hızlı ve düzenli bir şekilde dışarı atılmasını sağlayarak, motor performansını artırır.

Dilerseniz, Manifold Nedir? yazımızdan manifold görevleri, çalışma prensibi ve bakımına dair daha detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.

Buji Nedir?

Buji, içten yanmalı motorlarda silindir içerisindeki hava-yakıt karışımını kıvılcımla ateşleyerek yanma işlemini başlatan bileşenin ismidir. Bujiler, yüksek voltajlı elektrik akımı ile çalışır ve uç kısımlarında oluşan kıvılcımla yanma işlemini gerçekleştirir. Ateşleme işleminin zamanında ve doğru bir şekilde gerçekleşmesi, motorun verimli ve dengeli çalışmasını sağlar. Öte yandan, bujilerde oluşan aşınma, korozyon gibi arızalar ise motor performansının düşmesine ve hatta aracın hiç çalışmamasına neden olabilir. Dilerseniz Buji Nedir, Nasıl Çalışır? yazımızdan daha detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.

Araçlarda Motor Parçaları

• Motor bloğu
• Silindir kapağı
• Krank mili
• Eksantrik mili
• Piston

Motor Bloğu Nedir?

Motor bloğu, aracın motorundaki tüm temel bileşenleri barındıran ana gövdenin ismidir. “Silindir bloğu” olarak da bilinen bu büyük ve ağır parça, pistonları, silindirleri, krank ve eksantrik millerini içinde barındırır. Ayrıca, yağ kanalları ve soğutma sistemi yolları da motor bloğunda bulunduğu için, hem güç üretimi hem de motorun ısınma ve yağlama ihtiyaçlarını karşılayan tüm bileşenlerin yeri motor bloğudur.

Silindir Kapağı Nedir?

Silindir kapağı, motor bloğunun üstünü kapatan ve buji ve sibopları üzerinde bulunduran parçadır. Motor bloğu ve silindir kapağı bir araya geldiklerinde yanma  odalarını oluştururlar. Silindir kapağının bir diğer önemli işlevi ise “silindir kapağı contası” olarak da bilinen contalar sayesinde, sızdırmazlığın sağlanmasıdır. Bu sayede, motordaki yağ ve soğutma sıvılarının birbirlerine karışması ve motorun yağ yakması engellenir.

Krank Mili Nedir?

Krank mili, pistonlardan gelen doğrusal hareketi dairesel harekete çeviren parçanın adıdır. Bu dönüş hareketi sayesinde, motorda üretilen güç dönme hareketine çevrilerek, tekerlerin dönmesi sağlanır. Krank milinin uç kısmındaki dişliler eksantrik milini harekete geçirirken, kasnaklar ise alternatör ve su pompası gibi diğer bileşenleri çalıştırır ve çok yönlü bir verimlilik sağlanır. Dilerseniz Krank Mili Nedir? Krank Mili ve Arızası yazımızdan daha detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.

Eksantrik Mili Nedir?

Eksantrik mili, krank milinden gelen dönme hareketini devam ettirerek, motorun diğer önemli parçalarının senkronize bir şekilde çalışmasını sağlar. Bu mil sayesinde siboplar açılıp kapanır ve yakıt pompası ile distribütör gibi parçalar harekete geçer. Eksantrik milinin doğru ayarlanması, motorun verimli çalışabilmesi için oldukça önemlidir.

Piston Nedir?

Araçlarda motor parçaları arasında en önemlilerinden biri olan piston, motorun içinde sürekli hareket eden ve enerjinin mekanik güce dönüşümünü sağlayan parçadır. Silindirin içine yerleştirilen piston, ateşleme sonrasında genişleyen gaz sayesinde yukarı-aşağı yönlü hareket eder ve krank milini döndürerek, aracın hareket etmesini sağlar. Dilerseniz Piston Nedir, Nasıl Çalışır? Yazımızdan daha detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular