Araçlarda ASR Nedir, Ne İşe Yarar ve Nasıl Çalışır?

183

Araçların güvenliği ve dengesi, modern otomotiv teknolojilerinin en önemli hedeflerinden biridir. Bu hedef doğrultusunda geliştirilen ASR sistemi ise, özellikle kaygan zeminlerde ve zorlu hava koşullarında devreye giren, önemli bir güvenlik donanımıdır. Araç tekerleklerinin patinaj yapmasını önleyen bu sistem, sürüş güvenliği kadar konfor açısından da son derece önemlidir. Peki ASR nedir, ne işe yarar? Gelin birlikte çalışma prensibinden ASR arızası ve tamirine kadar, tüm merak ettiğiniz soruları cevaplayalım. Hazırsanız, başlıyoruz!

Araçlarda ASR Nedir?

ASR (Anti Patinaj Sistemi), araçlarda çekiş kontrolünü sağlayan bir güvenlik sistemidir. İngilizce adı “Acceleration Slip Regulation” olan bu sistem, tekerleklerin patinaj yapmasını engelleyerek özellikle kaygan zeminlerde güvenli ve dengeli bir sürüş sağlar; çünkü araçların hızlanma sırasında tekerleklerin yere tutunması son derece kritiktir ve özellikle ani hızlanmalarda, ıslak, buzlu veya gevşek zeminlerde lastikler kolayca patinaj yapabilir. Patinaj yapan tekerlekler ise hem çekiş kaybına neden olur hem de aracın dengesini bozarak kazalara sebep olabilecek tehlikeli durumlar yaratır. İşte ASR sistemi bu tür riskleri minimuma indirmek için tasarlanmıştır.

ASR sistemi, aracın motor gücünü ve fren sistemini yöneterek tekerleklerin yol tutuşunu optimize eder. Sistem, tekerleklerin kaymaya başladığını algıladığında motor torkunu düşürür ya da gerektiğinde tek tek tekerleklere fren uygular. Böylece sürücünün direksiyon kontrolünü kaybetmesini engeller. ABS (Antilock Braking System) ve ESP (Electronic Stability Program) gibi diğer güvenlik sistemleri ile entegre çalışan ASR sistemi, hem sürüş güvenliği hem de konforu için son derece kritik bir donanımdır.

ASR Ne İşe Yarar?

ASR nedir, sorusunu yanıtlarken ASR sisteminin faydalarına da kısaca değindik; ancak, güvenlik ve sürüş konforu için son derece kritik bir donanım olan ASR’nin faydaları bunlarla sınırlı değil. Yakıt verimliliğinden sürüş dinamiklerine kadar birçok noktada ASR sisteminin faydaları karşımıza çıkar. Işte ASR’nin başlıca faydaları:

• Zorlu Koşullarda Güvenli Sürüş Sağlar. ASR sistemi, özellikle yağmur, kar, buz ve çamur gibi kaygan zeminlerde tekerleklerin patinaj yapmasını önleyerek güvenli sürüş sağlar. Bu tür zeminlerde, lastiklerin yol tutuşu azaldığı için, aracın kontrolünü kaybetme riski artar; ancak ASR, tekerleklerin çekiş kaybını anında algılar ve motor torkunu düşürerek veya tekerleklere fren uygulayarak aracın dengeli bir şekilde ilerlemesini sağlar.
• Direksiyon Hakimiyetini Artırır. Ani hızlanmalarda veya virajlı yollarda sürücünün direksiyon hakimiyetini kaybetmemesi için, ASR sistemi, tekerleklerin farklı hızlarda dönmesini engeller. Özellikle virajlarda tekerleklerin kayması, aracın savrulmasına yol açabilir ve ASR bu durumlarda devreye girerek aracın stabilitesini koruyup, sürücünün direksiyon kontrolünü sürdürmesine yardımcı olur.
• Kalkışlarda Kaymayı Önler. ASR sistemi, özellikle yokuşlarda ve yoğun trafikte hızlı ve dengeli kalkış yapmayı kolaylaştırır. Yokuşta durup tekrar hareket etmeye çalışırken, tekerleklere gereken gücü dengeli bir şekilde ileterek aracın kaymadan hareket etmesini sağlar.
• Yakıt Verimliliğini Artırır. Araç patinaj yaparken, motor çekiş kaybını telafi etmek için daha fazla enerji ve haliyle daha fazla yakıt harcar. Ancak, torku optimize etmeyi sağlayan ASR sistemi sayesinde, çekiş gücü korunurken yakıt verimliliğinin düşmesi de engellenir.
• Lastiklerin Ömrünü Uzatır. Tekerleklerin patinaj yapması, lastiklerin dengesiz ve aşırı aşınmasına neden olarak, lastik ömrünü kısaltır. Öte yandan, patinajı önleyen ASR sistemi sayesinde hem lastiklerin ömrü uzar hem de lastiklerde orantısız aşınma olmayacağı için, yıpranmış lastikler yüzünden ortaya çıkan güvenlik sorunlarını minimuma indirir.
• Performans ve Konforu Artırır. ASR sistemi, yüksek performanslı araçlarda sürüş dinamiklerini iyileştirir. Özellikle spor otomobillerde yüksek hızda viraj alırken veya hızlanırken ASR’nin sağladığı denge, sürüş keyfini artırır.

ASR Sistemi Nasıl Çalışır?

1. Sensörler yardımıyla tekerlek hızlarını sürekli izler. ASR sistemi, ABS (Anti Blokaj Sistemi) ile ortak çalışan tekerlek hız sensörlerinden gelen verileri sürekli olarak izler. Bu sensörler, her tekerleğin dönme hızını milisaniyelik zaman dilimlerinde ölçer ve aracın motor kontrol ünitesine (ECU) iletir. Eğer bir tekerleğin diğerlerinden daha hızlı dönmeye başladığı algılanırsa, bu durum çekiş kaybının bir işareti olarak değerlendirilir ve ASR sistemi duruma müdahale eder.
2. Çekiş kaybı söz konusu ise torku azaltır. Gerekli durumlarda, ASR gaz kelebeği açısını düşürerek veya belirli silindirlere yakıt enjeksiyonu yapılmasını engelleyerek, motora iletilen gücü sınırlar. Bu sayede, motor torku azaltılır ve çekiş kaybı önlenir. Bazı gelişmiş ASR sistemleri ise elektronik diferansiyel kilit sistemi ile entegre çalışır ve çekiş kaybı yaşayan tekerleğe daha az tork iletilmesini ve tutuşu daha iyi olan tekerleğe daha fazla tork gönderilmesini sağlayarak bu süreci yönetir.
3. Tekerleklerde kayma söz konusu ise fren uygular. Tıpkı ABS sistemi gibi araçlarda ASR de, tekerleklere fren yaptırarak müdahale eder; ancak, bu kez kaymayı önlemek amacıyla. Örneğin, aracın ön tekerleği kaymaya başlarsa, ASR bu tekere fren uygulayarak hızını düşürür ve aracın dengeli bir şekilde ilerlemesini sağlar.

ASR sistemi, tüm bu işlemleri motor kontrol ünitesi olan ECU üzerinden gerçekleştirir. ECU, sensörlerden gelen verileri analiz ederek, gerekli müdahaleleri hızlı bir şekilde belirler ve uygulamaya koyar. Bu süreç milisaniyeler içinde gerçekleştiği için sürücü herhangi bir gecikme hissetmez. Ancak, arkaplanda sensörler, motor kontrol ünitesi, ASR ve hatta ABS ve TCS (Çekiş Kontrol Sistemi) sistemleri birlikte çalışarak, aracın güvenli bir şekilde yol almasını sağlar.

ASR Ne Zaman Devreye Girer?

• Kaygan yüzeylerde (ıslak, buzlu yollar)
• Ani hızlanmalar
• Virajlı yollar
• Yokuş kalkışları
• Patinaj durumunda
• Aracın kayması durumunda

Kaygan yüzeyler ve virajlı yollar, aracın kayma ihtimalinin yüksek olduğu durumlardır. Bu nedenle, bu tarz sürüş koşullarında ASR devreye girerek, dengeli bir güç dağılımı sağlar ve aracın kaymasını engeller. Ani hızlanmalar, yokuş kalkışları ve patinaj ise aracın tork kaybı yaşadığı durumlardır ve ASR sistemi motora iletilen güce müdahale ederek, çekiş kaybını azaltır.

ASR Nasıl Devre Dışı Bırakılır?

ASR sistemini devre dışı bırakmanın 3 yolu bulunmaktadır:

• Araç menüsünden
• Kapama düğmesinden
• Performans modları ile

Araç Menüsünden ASR Kapatma

• Araç ekranında “Araç Ayarları” veya “Güvenlik Sistemleri” bölümüne gidin.
• ASR veya Çekiş Kontrol Sistemi (TCS) seçeneğini bulun.
• Bu seçeneği “Kapalı” olarak işretleyin.
• İşlemi onayladıktan sonra, gösterge panelinde ASR’nin kapalı olduğunu belirten bir uyarı ışığı yanacaktır.

ASR Kapama Düğmesi:

Bazı araçların vites çevresinde veya direksiyonun sol alt tarafında, ASR’yi devre dışı bırakmak için, bir düğme bulunur:

• Üzerinde ASR veya ESP simgesi olan bu düğmeyi bulun.
• Düğmeye basılı tutarak sistemi devre dışı bırakın.
• Gösterge panelinde ASR Off (ASR’nin kapalı olduğunu belirten uyarı) ışığı yanacaktır.

Performans Modları ile ASR Kapatma:

Yüksek performans odağı ile geliştirilen spor arabalarda, Spor, Track veya Drift gibi sürüş modları aktive olduğunda, ASR sistemi kapanır ya da müdahalesi minimuma indirilir. Ancak, bu özellik yüksek performanslı sürüşlerde sürücüye daha fazla kontrol sağlamak için tasarlanmıştır ve bu nedenle, sadece deneyimli sürücüler için tavsiye edilir.

ASR Arızası ve Tamiri

Diğer tüm elektronik sistemlerde olduğu gibi, ASR de zamanla arızalanabilir veya bakım gerektirebilir. Bu nedenle, yazımızın devamında, ASR sisteminde meydana gelebilecek olası arızaları, bu arızaların belirtilerini ve nasıl tespit ve tamir edilebileceğini inceleyeceğiz.

ASR Neden Arızalanır?

ASR sisteminde karşılaşılabilecek sorunlar genellikle sensörler, bağlantılar veya yazılımsal problemlerin bir sonucu olarak ortaya çıkar. İşte en sık karşılaşılan ASR arızaları:

• Sensör Arızaları: ASR sistemi, aracın çekiş kaybını tespit etmek için hız sensörlerinden gelen bilgileri kullanılır. Bu sensörlerden biri arızalandığında ise, sistem doğru veriler alamaz ve düzgün çalışamaz.
• Elektronik Kontrol Ünitesi (ECU) Problemleri: ASR sistemi, çekiş kontrolü ve frenleme işlemleri için aracın ECU’sundan (Elektronik Kontrol Ünitesi) gelen sinyalleri kullanır. ECU arızalandığında ise ASR sistemi devre dışı kalabilir ya da ECU’dan yanlış sinyaller aldığı için, yanlış müdahalelerde bulunabilir.
• Fren Sistemi ile İlgili Sorunlar: ASR, çekiş kaybını önlemek için fren sistemini aktif olarak kullandığından, frenlerdeki herhangi bir arıza da ASR’nin çalışmasını etkileyebilir. Hidrolik sıvı seviyesinin düşmesi, fren balatalarının aşınması veya ABS modülünde sorunlar gibi fren sistemi arızaları, ASR’nin de doğru çalışamamasına neden olabilir.

ASR Arızası Nasıl Anlaşılır?

• Gösterge panelinde ASR, ESP veya TCS ışıklarının sürekli yanması
• Aracın çekiş kaybı yaşamaya başlaması
• Frenleme performansının düşmesi
• Virajlarda ve yokuşlarda titreşim ve gürültü

ASR Arızası Nasıl Giderilir?

1. Sensör temizliği veya değişimi: Tekerleklerin hız ve kayma durumunu algılayarak, sistemin doğru müdahalelerde bulunmasını sağlayan sensörler zamanla kirlenebilir, aşınabilir veya arızalanabilir ve ASR’nin yanlış verilerle çalışmasına yol açar. Sensör arızalarını gidermek için, öncelikle aracın arıza tespit cihazına bağlanılarak sorunlu sensörler belirlenmeli ve temizlenmelidir. Hafif kirlenmelerde yalnızca temizlik sorunun çözümü için yeterli olsa da, hasar söz konusu ise sensörlerin değiştirilmesi ve yeniden kalibre edilmesi gerekebilir.
2. Fren sistemi bakımı ve tamiri: Fren sistemi de ASR ile doğrudan bağlantılı olduğundan, bu bileşendeki sorunlar da sistemin işleyişini olumsuz etkileyebilir. Özellikle fren kaliperlerinin sıkışması veya fren hidroliğinin yetersiz olması gibi arızalar, ASR’nin etkin bir şekilde çalışmasını engelleyerek, ASR arızasına neden olur. Bu nedenle, fren kaliperlerinin yağlanması veya gerektiğinde değiştirilmesi, hidrolik sıvı seviyesinin kontrol edilmesi ve gerekirse sıvının yenilenmesi gerekir. Ayrıca, ABS modülü arızaları da ASR sisteminin devre dışı kalmasına neden olabileceğinden, modül kontrollerinin düzenli olarak yapılması ve gerektiğinde değiştirilmesi gerekmektedir.
3. Elektrik bağlantılarının kontrol ve tamiri: Elektrik bağlantılarındaki gevşemeler, kablolarda oluşan kısa devreler ve sigorta arızaları da ASR arızasının nedeni olabilir. Bu nedenle, sisteme bağlı olan tüm kablolar incelenmeli, var olan arızalar giderilmelidir. Örneğin, gevşek bağlantı noktaları sıkılmalı, oksitlenmiş uçlar özel temizleyicilerle temizlenmeli ve yıpranmış, kopmuş kablolar değiştirilmelidir. Ayrıca sigorta kutusu da kontrol edilmeli ve gerekirse değiştirilmelidir.
4. Yazılım hatalarının tespiti ve giderilmesi: Günümüzde araç sistemleri gelişmiş yazılımlarla yönetildiği için, ASR arızasının nedeni yazılım kaynaklı sorunlar da olabilir. Bu nedenle, araç arıza tarama cihazları ile gerekli kontroller yapılmalı ve yazılım hataları belirlenmelidir. Arızanın nedeni ve boyutuna göre, güncelleme, motor kontrol ünitesinin resetlenmesi ya da kalibrasyon gibi işlemler yapılabilir.
5. ASR modülü değişimi: ASR modülü, aracın kayma durumunu algılayarak doğru müdahaleyi gerçekleştiren sistemin beynidir. ASR uyarı ışığının sürekli yanması, çekiş kontrolünün devreye girmemesi ve fren sisteminin anormal çalışması gibi durumlar, ASR modülünde arıza olduğunu düşündürür. Bu durumda modül kalibrasyonu yapılmalı ya da gerekirse ASR modülü değiştirilmelidir.

ASR sisteminde yaşanabilecek arızalar zamanında ve doğru bir şekilde giderildiğinde araç performansı ve sürüş güvenliği büyük ölçüde korunmuş olur. Düzenli bakım ve profesyonel müdahaleler sayesinde bu sistem uzun yıllar boyunca güvenle çalışmaya devam edecek ve hem sürüş güvenliğini hem de verimliliği koruyacaktır. Araç bakımı ve sistemleri hakkında daha fazla bilgiye ulaşmak için Araba 101 bloğumuzu takip edebilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular