Ezgi Çıtlak 
İçerik
Aracınızın performansında ani bir düşüş hissettiniz, yakıt tüketimi aniden arttı ya da egzozdan siyah dumanlar çıkıyor… Ve siz, “Neden egzozdan siyah duman çıkar?” sorusunun cevabını bulamıyorsunuz. Biz söyleyelim: DPF tıkanıklığı ile karşı karşıyasınız ve DPF temizliği yapmanız şart. Peki, DPF nedir ve neden tıkanır? Gelin, tüm sorularınızı birlikte cevaplayalım ve izlemeniz gereken adımlara hızlıca göz atalım. Hazırsanız, başlıyoruz!
DPF, Dizel Partikül Filtresi Nedir?
DPF, dizel araçlarda egzozdan çıkan zararlı partikülleri tutarak, emisyon değerlerini kontrol altında tutan önemli bir parçadır. Ayrıca, hem daha verimli bir hava-yakıt karışımı elde edilmesini sağlayarak hem de sıcaklığı kontrol altında tutarak motor verimliliğini artırır. Ancak, söz konusu partiküller, zamanla dizel partikül filtresi içinde birikir ve tıkanıklığa neden olur.
DPF Neden Tıkanır?
- Aracın sürekli kısa mesafelerde ve düşük hızda kullanılması
- Kalitesiz yakıt kullanımı
- Yetersiz bakım
- Motor arızaları
DPF’nin verimli çalışabilmesi için egzoz sıcaklığının belirli bir seviyeye ulaşması gerekir; çünkü DPF’de biriken zararlı partiküller, bu ısı sayesinde yanarak temizlenir. DPF’nin kendi kendini temizlemesini sağlayan bu döngüye “rejenerasyon” denir. Ancak, aracı sürekli kısa mesafelerde ya da düşük hızda kullanmak, egzoz sıcaklığının gerekli seviyeye ulaşmasını önleyerek, rejenerasyon sürecinin tamamlanmasını engeller ve bu durumda, kendi kendine temizlenemeyen filtre tıkanır.
DPF’nin temel işlevi, egzozdan çıkan is ve katı partikülleri tutmak olduğu için, çok fazla tıkayıcı maddeye maruz kalır. Kalitesiz yakıt kullanımı ise egzozun daha fazla partikül üretmesine ve haliyle, DPF’nin daha fazla tıkayıcı maddeye maruz kalmasına neden olur. Bu nedenle, dizel partikül filtresi tıkanıklığının başlıca nedenlerinden biri de kalitesiz yakıt kullanımıdır. Aynı şekilde, DPF ve egzoz sistemlerinin bakımının aksatılması da, daha fazla partikül üretimine neden olarak, DPF tıkanıklığına yol açabilir.
DPF tıkanıklığının bir diğer yaygın nedeni ise motor arızalarıdır. DPF’nin görevi, yanma sonrasında oluşan gazları toplamak olsa da, etkili olmayan bir yanma süreci de filtreyi olumsuz etkileyebilir. Örneğin, enjektör ve turbo arızaları yakıtın tam olarak yanmamasına neden olabilir ve yanma sürecini tamamlamayan maddeler, filtreye ulaştığında filtreden geçemeyecekleri için tıkanıklığa yol açabilir.
DPF Tıkanıklığının Belirtileri
- DPF uyarı ışığının yanması
- Araç performansında düşüş
- Yakıt tüketiminde artış
- Egzozdan gelen alışılmadık sesler
- Motor sıcaklığında artış
- Egzozdan siyah duman çıkması
DPF tıkanıklığının en belirgin işareti, şüphesiz ki gösterge panelinde DPF uyarı ışığının yanmasıdır. Bu uyarı ışığı, DPF’nin temizlenmesi gerektiğini sürücülere bildirir ve rejenerasyon sonrasında söner. Eğer, aracı yüksek devirde 20-30 dk boyunca kullanmanıza rağmen, DPF uyarı ışığı sönmüyorsa, filtrenin çıkarılarak temizlenmesi ya da değiştirilmesi gerekebilir.
DPF tıkanıklığı, egzoz sisteminde alışılmadık seslerin duyulmasına neden olabilir. Bu sesler genellikle motorun zorlanmasından ve egzoz gazlarının normal akışının engellenmesinden kaynaklanır. Tıkanıklık ciddi boyutlara ulaştığında ise egzozdan atık gazlar verimli bir şekilde atılamaz ve siyah dumanlar çıkabilir. Egzoz gazlarının yeterince dışarı atılamaması, motorun daha fazla zorlanmasına ve ısınmasına da neden olabilir. Kısa vadede motor gücünde azalma, hızlanmada gecikmeler ve genel sürüş performansından düşüş olarak kendini belli eden bu durum; uzun vadede yüksek ısı nedeniyle diğer motor bileşenlerinin de bozulmasına neden olabilir. Motor parçalarının deforme olmasının ve zamanla bükülmesinin, kırılmasının en büyük nedeni aşırı ısı olduğu için, arızanın sonuçları bu boyuta ulaşmadan önce DPF temizliğinin yapılması ve tıkanıklığın giderilmesi oldukça önemlidir.
DPF Temizliği Nasıl Yapılır?
- Pasif rejenerasyon
- Aktif rejenerasyon
- Basınç ile temizlik
- Kimyasal temizlik
- Ultrasonik temizlik
Pasif Rejenerasyon Yöntemi
Pasif rejenerasyon, dizel partikül filtresinin sürücü müdahalesi olmadan, kendi kendine gerçekleştirdiği temizlik sürecine verilen isimdir. Bu yöntem, aracın egzoz sıcaklığının belirli bir seviyeye ulaştığı uzun süreli, yüksek hızda sürüşler sırasında kendiliğinden gerçekleşir. Pasif rejenerasyon yöntemini uygulamak için:
- Araç, otoyol gibi dur-kalk trafiğin olmadığı bir yerde, ortalama 60-80 km/s hızın üzerinde kullanılmalıdır.
- Bu sırada, egzoz sıcaklığı artacak ve yaklaşık 600°C’ye yükseldiğinde, DPF’de biriken tıkayıcı partiküller yanarak temizlenecektir.
- DPF temizliği için bu yöntemin haftada en az bir kez, 30 dk boyunca uygulanması tavsiye edilir.
Pasif rejenerasyon yöntemi ile DPF temizliği yapmanın en büyük avantajı, herhangi bir ek bakım veya servis gerektirmeden otomatik olarak gerçekleşmesi ve ek maliyet oluşturmamasıdır. Özellikle, sürekli dur-kalk trafikte ve kısa sürelerle kullanılan araçlarda, düzenli rejenerasyon yapmak, hem egzoz sisteminin hem de motor bileşenlerinin verimliliğinin korunması için oldukça faydalıdır.
Aktif Rejenerasyon
Aktif rejenerasyon ise dizel partikül filtresi doluluk oranı %45-70 aralığına (Araçtan araca değişir.) ulaştığında, ECU tarafından otomatik olarak başlatılan ama sürücü müdahalesi de gerektiren bir DPF temizleme yöntemidir. Bu işlem sırasında araç, egzoz sıcaklığını artırmak için ekstra yakıt enjekte eder ve dizel partikül filtresinde biriken partikülleri yakar. Aktif rejenerasyon ile DPF temizliği yapmak için:
- Gösterge panelinde DPF uyarı ışığı yandığında, aktif rejenerasyon işlemi başlatılmalıdır.
- Bu süreçte yapılması gerekenler, sürücü rehberinde açıklanmıştır. Ancak, genellikle aracın 15-30 dk boyunca, 60 km/s hızın üzerinde kullanılması ve motor devrinin yüksek tutulması önerilir.
- Araç, bir süre bu şekilde kullanıldığında egzoz ısısı DPF’de tıkanıklığa neden olan partiküllerin yanmasını sağlayacak ve işlem tamamlandığında, gösterge panelindeki uyarı ışığı da sönecektir.
Eğer haftada en az 1 kez, pasif rejenerasyon işlemi yapılmıyorsa, aktif rejenerasyon zorunlu DPF temizliği yaptırarak filtrenin tamamen tıkanmasını önler ve diğer olası sorunların önüne geçilmesini sağlar. Ancak, yaşlı araçlarda DPF uyarı ışığı bulunmayabilir ve sürücü, DPF temizliği yapma alışkanlığına sahip değilse, uzun vadede dizel partikül fitresi tıkanarak sorunlara neden olabilir. Ayrıca, eski araçlarda bu sürecin motor kontrol ünitesi aracılığıyla değil de, sürücü rehberindeki adımların manuel olarak tamamlanması yoluyla yapılması da gerekebilir.
Profesyonel Temizlik Yöntemleri
Pasif ve aktif rejenerasyon yöntemlerinin yetersiz kaldığı durumlarda, DPF temizliği için, profesyonel temizlik yöntemlerine başvurulmalıdır. Profesyonel temizlik yöntemleri arasında en popüler olanlar ise:
- Basınç ile temizlik
- Kimyasal temizlik
- Ve ultrasonik temizlik’tir.
Basınç ile DPF Temizliği
Yetkili servislerde gerçekleştirilen bu yöntem, özel ekipman ve makineler kullanılarak DPF’nin temizlenmesini sağlar. En basit haliyle; dizel partikül filtresi, araçtan sökülür ve yüksek basınçlı hava, su veya buhar kullanılarak temizlenir. Termal temizleme teknikleri sayesinde, partiküller tamamen uzaklaştırılır ve performans testinden sonra temizlenen DPF yeniden araca takılır. Oldukça basit olan bu işlem, ultrasonik DPF temizliğinin ardından en etkili yöntemdir ve neredeyse tüm partiküllerin temizlenmesini sağlar ve filtre çok kötü durumda olmadığı sürece, oldukça etkilidir.
Kimyasal DPF Temizliği
Kimyasal temizlik, DPF’nin sökülmesine gerek kalmadan, özel temizleme sıvıları kullanılarak uygulanan bir yöntemdir. Öncelikle, temizleme kimyasalları DPF’ye enjekte edilir ve bir süre, filtredeki kurum ve partikülleri çözmesi beklenir. Ardından, araç çalıştırılır ve egzoz sistemi aracılığıyla, çözülen partiküllerin araçta atılması sağlanır. Kimyasal DPF temizliğinde, filtrenin sökülmesi gerekmediği için daha hızlı ve uygun fiyatlı bir yöntemdir. Ancak, hem filtre fazla tıkandığında kimyasallar, temizlik için yeterli olmayabilir hem de bu kimyasalların uzun süreli kullanımı dizel partikül filtresinin iç yapısına zarar verebilir.
Ultrasonik DPF Temizliği
En kapsamlı ve etkili DPF temizliği yöntemlerinden biri olan ultrasonik temizlik ise DPF’nin tamamen sökülerek, ultrasonik dalgalarla temizlenmesini gerektirir. Öncelikle, DPF araçtan sökülür ve özel bir ultrasonik temizleme tankına alınır; tank içerisindeki sıvı, yüksek frekanslı ses dalgalarıyla titreştirilerek DPF’deki partiküllerin çözülmesi sağlanır. Ultrasonik DPF temizliği sonrasında, tüm partiküllerin tamamen temizlenmesi sağlanabilir ve filtre neredeyse ilk günkü performansına yeniden kavuşur. Ancak, diğer yöntemlere kıyasla daha maliyetli bir seçenektir ve profesyonel ekipman ve uzmanlık gerektirir.
DPF nedir, sorusundan yola çıkarak dizel partikül filtresi hakkında tüm bilinmesi gerekenlere değindik ve aracınızı sağlıklı ve güvende tutmak için yapmanız gerekenleri anlattık. Araç bakımı ve sistemleri hakkında daha fazla bilgi için Araba 101 serimizi takip edebilirsiniz. Güvenli sürüşler dileriz!
Sıkça Sorulan Sorular
DPF (Dizel Partikül Filtresi) tıkanıklığı, dizel motorlu araçlarda egzoz gazındaki zararlı partikülleri yakalayan filtrenin dolması veya tıkanması durumudur. Bu tıkanıklık, aracın performansında düşüşe, yakıt tüketiminde artışa ve egzozdan siyah dumanlar çıkmasına yol açar.
Evet. Tıkanmış bir DPF, motorun aşırı ısınmasına ve turbo şarj arızalarına neden olabilir. Ayrıca, yakıt verimliliği azalır ve emisyon değerleri artar. Uzun süreli tıkanıklık motorun ciddi şekilde hasar görmesine dahi yol açabilir.
DPF rejenerasyonu, filtrenin içinde biriken kurumların yüksek sıcaklıkta yakılarak temizlenmesi sürecidir. Pasif ve aktif rejenerasyon olmak üzere 2 farklı türü vardır.
Teknik olarak DPF iptal edilebilir, ancak bu işlem ülkemiz de dahil olmak üzere birçok ülkede yasadışıdır ve aracınızın emisyon standartlarını karşılamamasına neden olur.
