ESP Nedir, ESP Arızası Neden Olur?

50

ESP sistemi (Elektronik Stabilite Programı), araçlarda sürüş güvenliğini artırmayı ve yol tutuşunu dengelemeyi hedefleyen bir elektronik sistemdir. Özellikle kaygan, virajlı veya ani manevralar gerektiren yol koşullarında devreye giren bu sistem, aracın yol tutuşunu ve sürüş kontrolünü optimize eder. Ancak, araçtaki tüm teknolojiler gibi elektronik stabilite sistemi de zaman zaman arızalanabilir ve bu durumda, arıza belirtilerini erkenden fark edip müdahalede bulunmak çok önemlidir. Peki, ESP arızası neden olur, nasıl giderilir? Gelin birlikte, ESP nedir sorusundan yola çıkarak, elektronik stabilite sistemi arızası ve tamirine kadar tüm bilinmesi gerkeenleri inceleyelim. Hazırsanız, başlıyoruz!

ESP Nedir?

ESP (Electronic Stability Program), araçlarda sürüş güvenliğini artıran ve aracın yol tutuşunu dengeleyen bir elektronik güvenlik sistemidir. Sürüş kontrolünü artırmak için kullanılan elektronik stabilite sistemi, özellikle kaygan, virajlı veya ani manevralar gerektiren yol koşullarında devreye girer. Çeşitli sensörlerden aldığı verileri analiz ederek aracın hareket yönünü, tekerleklerin hızını ve direksiyon açısını takip eden araç elektronik stabilite sistemi, aracın gitmekte olduğu yön ile sürücünün gitmek istediği yön arasında bir tutarsızlık tespit ettiğinde müdahalede bulunur ve olası kazaları önler.

ESP Ne İşe Yarar?

• Aracın savrulmasını önler. Ani manevralar ya da zemin kayganlığı nedeniyle, araç savrulur ise Elektronik Stabilite Programı devreye girer ve uygun tekerleklere fren uygulayarak, savrulmayı önler.
• Aracın dengesini artırır. Direksiyon açı sensörü ve hız sensörlerinden veri alan elektronik stabilite sistemi, virajlarda ya da yüksek hızlarda ortaya çıkan denge kaybını engeller.
• Aracın kaymasını önler. Özellikle buzlu ve ıslak zeminlerde, tekerleklerdeki kaymayı tespit eder ve frenleme yaparak veya motor gücünü düşürerek aracın kaymasını önler.
• Frenleme ve çekiş kayıplarını önler. Elektronik stabilite sistemi, ABS ve TCS ile birlikte çalışır ve hem frenleme hem de çekiş gücü kayıplarını engeller.
• Sürüş kontrolünü artırır.

Kısacası, elektronik stabilite sistemi yüksek hız, ani frenleme veya kötü hava koşullarında meydana gelebilecek kazaların önlenmesinde aktif rol oynar ve hem sürüş hem de trafik güvenliğini artırır. Üstelik, kontrol kaybını en aza indirdiği ve farklı yol koşullarına adaptasyonu artırdığı için, sürüş konforunu da artırır ve daha kolay, keyifli bir sürüş sunar.

ESP Arızası Nedir?

ABS ve TCS sistemleri ile entegre çalışarak, sürüş güvenliğini artıran elektronik stabilite sistemi de diğer araç sistemleri gibi arızalanmaya açıktır. Ancak, görevleri nedeniyle ESP arızası, sürüş güvenliğini ciddi anlamda tehlikeye atan ve acil müdahale gerektiren bir durumdur. Aksi takdirde, sürücünün direksiyon kontrolü zorlaşır ve özellikle kaygan, ıslak ya da virajlı yollarda, aracın savrulması, dengesini kaybederek devrilmesi ya da sürücü tarafından yönlendirilememesi gibi birçok sorun ortaya çıkabilir.

Genellikle sensör, akü ya da elektrik bağlantılarındaki sorunlar nedeniyle ortaya çıkan ESP arızası, her ne kadar kritik bir sorun olsa da, hem tespiti hem de tamiri oldukça kolaydır. Çoğu zaman, yalnızca sensör temizliği, kablo değişimi ya da kalibrasyon ile ESP arızası tamir edilebilir. Bu nedenle, eğer Elektronik Stabilite Programı arızasından şüpheleniyorsanız ya da aracınızda ESP uyarısı yanıyorsa, vakit kaybetmeden servise gitmenizi ve tamiri geciktirmemenizi tavsiye ederiz. Peki, ESP arızası nasıl anlaşılır? Gelin ESP arızası belirtilerinden başlayarak ESP tamirine kadar, tüm bilinmesi gerekenleri birlikte inceleyelim!

ESP Arızası Belirtileri

• Araçta savrulma ve denge kaybı
• Sürüş kontrolünün azalması
• Frenleme performansında düşüş
• Direksiyon tepkisinde gecikme
• ESP uyarı ışığının yanması

ESP devre dışı kaldığında özellikle kaygan zeminlerde, ani manevralarda veya yüksek hızda viraj alırken aracın savrulma riski artar ve sürücünün direksiyonla aracı toparlaması oldukça zorlaşır. Ayrıca, belirgin bir şekilde direksiyon tepkisinde gecikme olur. Eğer aracınızda bu 2 belirti aynı anda söz konusu ise, akla ilk olarak Elektronik Stabilite Programı arızası gelir; aracın gösterge panelinde ESP ışığı yanmasa dahi ESP arızası olup olmadığını kontrol ettirmenizi tavsiye ederiz. Ancak, tabii ki Elektronik Stabilite Programı arızasını anlamanın en kesin ve net yöntemi, ESP arıza lambasının yanmasıdır.

ESP Arıza Lambası

ESP arızasının ilk ve en belirgin belirtisi, gösterge panelindeki ESP arıza lambasının sürekli yanması veya yanıp sönmesidir. Bu uyarı ışığı normalde sadece araç çalıştırıldığında kısa bir süre yanar ve sistemin devrede olduğunu gösterir. Ancak, yukarıda sıralanan belirtiler de söz konusu ise ya da ESP ışığı sürekli yanıyor ise ESP arızası söz konusudur. 

• Sürekli Yanan ESP Işığı: elektronik stabilite sisteminin devre dışı olduğunu veya düzgün çalışmadığını gösterir. Elektronik stabilite sisteminin çalışmaması, aracın savrulması, manevra yaparken zorlanması hatta dengesini yitirmesi gibi birçok soruna neden olduğu için acil müdahale gerektiren bir durumdur.
• Yanıp Sönen ESP Işığı: Sistem geçici olarak devreye girmekte zorlanıyor olabilir, bu durum genellikle sensör arızalarından kaynaklanır. Ancak, elektronik stabilite sisteminin sensörlerden yanlış bilgi alması, hiç çalışmamasından çok daha tehlikeli bir durumdur; çünkü aldığı yanlış bilgilere dayanarak, tekerleklere müdahale edebilir ve kontrollü, dengeli bir sürüşü daha da zorlaştırır.

Kısacası, eğer gösterge panelinizde ESP arıza lambası, araç çalıştıktan sonra sönmüyorsa ya da yanıp sönmeye devam ediyorsa, bir an önce servise gitmeli ve arızanın nedenini tespit ettirmelisiniz. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi ESP arızası genellikle küçük sorunlardan kaynaklanır ve tamiri oldukça kolaydır. Gelin birlikte, Elektronik Stabilite Programı arızasının nedenlerine ve nasıl tamir edildiklerine de göz atalım.

ESP Neden Arızalanır?

ESP arızasının en yaygın nedenleri, sensör arızaları ve elektrik bağlantılarındaki aşınma, kopmalardır. Her iki neden de araç elektronik stabilite sisteminin yanlış veri almasına ya da veri akışının tamamen kesilmesine sebep olarak, ESP arıza lambasını tetikler. Ayrıca, elektronik stabilite sistemi ABS ile entegre çalıştığı için ABS arızaları nedeniyle de çalışmayabilir. Bu yaygın nedenlerin yanı sıra Elektronik Stabilite Programı arızasına neden olan diğer durumlar ise şöyle sıralanabilir:

Sensör Arızaları

Sensörler aracın hareketlerini, hızını ve direksiyon açısını sürekli izleyerek Elektronik Stabilite Programı kontrol ünitesine veri gönderir. Ancak, sensörlerden gelen verilerde hata olduğunda sistem düzgün çalışamaz; çünkü:

• Tekerlek Hız Sensörleri, her bir tekerleğin dönüş hızını ölçerek elektronik stabilite sistemine bilgi verir. Arızalandığında ise sistem hangi tekerleğe müdahale edeceğini belirleyemez ya da yanlış müdahalelerde bulunur.
• Direksiyon Açı Sensörü, direksiyonun açısını ve dönüş yönünü algılayarak elektronik stabilite sistemine iletir. Arızalandığında ise elektronik stabilite sistemine yanlış bilgiler göndereceği için, ESP’nin doğru frenleme yapması da mümkün olmaz.
• Yan Hız Sensörleri, aracın savrulma eğilimlerini ölçerek ESP’nin savrulma düzeltmelerine karar vermesine yardımcı olur; arızalandığında ise bu işbirliği bozulur ve ESP’nin görevinlerini yerine getirememesine neden olur.

Eğer, aracınızdaki Elektronik Stabilite Programı arızasının nedeni sensörlerden kaynaklanıyorsa, muhtemelen ABS arıza lambası da yanacaktır; çünkü her iki sistem de aynı sensörlerden düzenli veri alır. Ayrıca, frenleme sırasında dengesiz teker kilitlenmeleri ya da tutarsız direksiyon tepkileri de söz konusu ise aracınızdaki arızanın nedeni sensörler olabilir. Ancak bu durum, doğrudan sensörlerin arızalı olduğu anlamına gelmez; çünkü sistemin sensörlerden veri almasını sağlayan elektrik bağlantılarındaki arızalar da bu durumun nedeni olabilir.

Elektrik Sorunları

Elektronik stabilite sistemi hem araçtaki diğer elektronik bileşenlerle birlikte çalışır hem de sensörlerden veri alabilmesi için, elektrik bağlantılarında arıza olmaması gerekir. Bu nedenle, araçtaki elektriksel sorunlar da ESP arızasının nedeni olabilir. Bu sorunların başlıcaları ise, düşük akü voltajı, kısa devreler ve gevşek, sorunlu bağlantılardır. 

Düşük akü voltajı ya da kısa devreler söz konusu olduğunda, aracın elektronik stabilite sistemi tamamen devre dışı kalabilir ve gösterge panelinde ESP arıza lambası yanar. Ancak, gevşek ya da sorunlu (aşınmış, yıpranmış) bağlantılar, veri akışında anlık kesilmelere neden olduğu için sistem çalışmaya devam etse dahi yanlış tepkiler verebilir. Örneğin, frenleme esnasında tekerlerin kilitlenmesine, yanlış tekere fren uygulandığı için aracın kaymasına, savrulmasına neden olabilir.

Fren Sistemi Problemleri

Araç elektronik stabilite sistemi, frenleme sırasında tekerleklere farklı seviyelerde baskı uygulayarak aracın stabilitesini sağladığı için, fren sistemlerinde herhangi bir arıza söz konusu olduğunda, sistem performansı da düşer ve hatta sistem tamamen devre dışı kalabilir. Bu arızalar, fren hidroliği seviyesinin düşmesi gibi basit nedenlere dayanıyor da olabilir; ABS arızaları ve balata-disk problemleri gibi daha ciddi nedenlere de.

ESP arızasına neden olan başlıca fren sistemi arızaları ise fren basınç sensörü arızası, ABS arızaları ve balata-disk problemleridir. Fren pedalına uygulanan basıncı ölçen fren basınç sensörünün arızalanması durumunda, sistem frenleme esnasında yanlış ya da yetersiz müdahalelerde bulunabilir ve performansı düşer. Aynı şekilde, aşınmış fren balataları ve diskler de ESP’nin yanlış/yetersiz müdahale etmesine neden olduğu için, performansı düşürür. ABS sistemi arızaları ise genellikle ESP’nin de devre dışı kalmasına neden olur; çünkü elektronik stabilite sistemi tekerlerin kilitlenmesini engelleyemez.

Eğer aracınızda ESP arızası belirtilerine ek olarak, fren pedalında aşırı sertleşme/yumuşama, frenleme esnasında kayma/savrulma veya ABS arıza ışığının yanması da söz konusu ise, arızanın ana nedeni elektronik stabilite sistemi değil; fren sistemlerindeki arızalar olabilir.

Yazılım ve Modül Arızaları

Elektronik stabilite sistemi, bir elektronik kontrol ünitesi (ECU) tarafından yönetilir. Bu kontrol ünitesi, sensörlerden gelen verileri işleyerek tekerleklere doğru frenleme kuvvetlerini uygular. Yazılım sorunları veya modül arızaları bu sürecin kesintiye uğramasına neden olduğu için Elektronik Stabilite Programı arızalarını tetikleyebilir. 

Sistem güncellemelerinin yapılmaması veya yanlış yazılım yüklemeleri gibi sorunlar, ESP’nin doğru çalışmasını engelleyerek, ESP arıza lambasının yanmasına neden olabilir. Ancak, yazılım değil de doğrudan ECU kaynaklı sorunlar, sisteminin tamamen devre dışı kalması ile sonuçlanır. Eğer, arızanın nedeni yazılım ya da modül kaynaklı ise, gösterge panelinde ESP uyarı ışığının yanı sıra başka sistem arızalarını gösteren uyarılar da olacaktır. 

Elektronik Stabilite Programı arızasının en yaygın nedenlerini ve sistemde ne gibi sorunlara yol açabileceklerini detayları ile inceledik. Ancak, unutmamalısınız ki aracın su alması, darbe alması ya da ekstrem hava koşullarına maruz kalması gibi birçok dış etken de ESP arızasını tetikleyebilir. Bu nedenle, ESP arıza lambası yanıyorsa bir an önce servise gitmek ve tüm sistemin tetkik edilmesini sağlamak en doğru yöntemdir.

ESP Arızası Nasıl Giderilir?

Eğer araçta elektronik stabilite sistemi arızasından şüpheleniliyorsa, ESP tamiri için aşağıdaki kontrol ve işlemlerin yapılması gerekir:

1. Öncelikle sensör kontrolleri yapılmalıdır. Elektronik stabilite sistemine veri sağlayan tekerlek hız sensörleri, direksiyon açı sensörleri ya da yan hız sensörleri tek tek kontrol edilmelidir. Eğer sensörlerde bir bağlantı problemi varsa giderilmeli; toz, kir birikimleri temizlenerek düzgün çalışmaları sağlanmalıdır.
2. Elektrik bağlantısı kontrolleri yapılmalıdır. Elektronik stabilite sistemi birçok elektrik bağlantısına sahiptir ve bağlantılardaki aşınma, kırılma ya da kopmalar Elektronik Stabilite Programı arızasının nedeni olabilir. Bu nedenle, tüm kablolar ve bağlantı noktaları kontrol edilerek, gerekli tamirler yapılmalıdır.
3. Akü voltajı ve bağlantıları kontrol edilmelidir. Akü bağlantılarındaki gevşeklikler, korozyonlar ya da düşük akü voltajı da elektronik stabilite sisteminin çalışmama nedenleri arasındadır. Bu yüzden, bu noktalar da kontrol edilmeli, bağlantı noktaları özel korozyon temizleyicileri ile temizlenmeli ve gerekirse akü değişimi yapılmalıdır.
4. Fren sistemleri kontrol edilmelidir. Öncelikle fren hidroliği seviyesi kontrol edilmeli ve normal seviyenin altında ise takviye yapılmalıdır. Ardında, hem aracın normal frenleme sistemi hem de ABS gibi güvenlik sistemleri kontrol edilerek, gerekli tamirler yapılmalıdır. Son olarak ise, balata ve diskler test edilmeli, herhangi bir aşınma var ise değişim ya da taşlama işlemi yapılmalıdır.
5. Yazılım sistemi kontrol edilmelidir. ESP arızası bazen yalnızca yazılımsal sorunlardan kaynaklanabilir. Bu nedenle, yetkili servis tarafından yazılım kontrolleri de gerçekleştirilmeli ve gücelleme/kalibrasyon işlemleri tamamlanmalıdır.

Yukarıdaki adımlardan da anlaşılacağı üzere, Elektronik Stabilite Programı tamiri çoğu zaman basit tamir ve değişim işlemleri ile tamamlanır ve hem zaman hem de maliyet açısından sürücüye bir zorluk çıkarmaz. Ancak, eğer bu işlemlerin yapılmasına rağmen bir sorun tespit edilemediyse ya da ESP arızası devam ediyorsa; aracı daha detaylı bir tetkik için yetkili servise bırakmanız gerekebilir. Arızanın kaynağı ve büyüklüğüne göre tamir süresi ve maliyeti de değişecektir.

Sıkça Sorulan Sorular