İçerik
Yolculuk esnasında patlak bir lastikten daha sinir bozucu olabilen çok az şey vardır; ve bu sorunun en pratik ve ekonomik çözümü tabii ki stepne sahibi olmaktır. Aksi takdirde, planlarınız bozulabilir ve kendinizi yol kenarında yardım beklerken bulabilirsiniz. Ancak, sürüş güvenliği için stepne lastik çeşitleri ve kullanımı hakkında bilmeniz gereken bazı önemli noktalar mevcut! Size hızlı ve pratik bir şekilde yeniden yola koyulma imkanı sunan bu kurtarıcılar, ciddi güvenlik açıklarını da beraberinde getirir. Bu nedenle gelin birlikte, stepne nedir sorusundan yola çıkarak, stepne çeşitleri, stepne ömrü ve değişimi gibi konulara göz atalım ve önemli ipuçlarını keşfedelim!
Stepne Nedir?
Stepne ya da diğer ismiyle stepne, araçlarda bulunan yedek lastiklere verilen isimdir. Ancak, araçların fabrika çıkışında bulunan bu lastikler normal lastik gibi kullanılmak üzere üretilmemiştir. Stepne, yalnızca acil durumlarda kısa süreli kullanım için uygundur; çünkü normal araç lastiklerine kıyasla bir takım yapısal farklılıkları vardır ve bu nedenle güvenli değillerdir. Günümüzde stepnenin yerini yavaş yavaş lastik tamir kitleri almaktadır.
Stepne Çeşitleri Nelerdir?
Tam Boy Uyumlu Stepne
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi stepne ile normal lastik arasındaki yapısal farklılıklar bazı güvenlik sorunlarına neden olmaktadır. Ancak, aracın orijinal lastikleri ile aynı büyüklük ve yapısal özelliğe sahip stepneler de vardır ve bu stepnelere “tam boy uyumlu stepne” ismi verilir. Böylece lastikler arasındaki yapısal farklardan kaynaklanan riskler en aza indirilir; tam boy uyumlu stepnelerin en büyük dezavantajları ise binek araçlarda bagaj hacmini daraltmaları, kamyon, tır gibi araçlarda ise yakıt tüketimini artırmalarıdır.
Tam Boy Uyumlu Olmayan Stepne
Bu stepne çeşidinin ise yalnızca boyutları aracın orijinal lastikleri ile aynıdır; ancak ağırlık, yanak genişliği gibi yapısal özellikleri farklıdır. Genellikle orijinal lastik ağırlığı çok fazla olan modellerde bulunan stepneler bu çeşittir. Böylece, stepnenin güvenliğini nispeten artırmak ama yakıt tüketimine etkisini azaltmak hedeflenir.
Tam Boy Geçici Stepne
Bu stepne çeşidi de orijinal lastiklerle olan farkları ve benzerlikleri açısından tam boy uyumlu olmayan stepneye benzer. Yani boyut olarak orijinal lastiklerle aynı boyuta sahiptir; ancak daha hafiftir ve yapısal farklılıkları bulunur. Ancak, sahip olduğu yapısal farklılıklar tam boy uyumlu olmayan stepneye göre oldukça fazladır ve yalnızca geçici kullanım için üretilirler. Uzun süreli kullanım ya da yüksek hızlarda ciddi güvenlik açığına neden olan bu stepne çeşidi uygun fiyatı nedeniyle kullanılsa da alternatifi olan tam boy uyumlu olmayan stepne ya da lastik tamir kiti daha güvenli seçeneklerdir.
Mini Stepne
Kompakt, katlanır ya da mini stepne isimleri ile karşımıza çıkan bu stepne çeşidi, stepne zorunluluğunu yerine getirmek ancak bagaj hacmi ve ekonomiden feragat etmek istemeyen sürücüler/firmalar tarafından tercih edilir. Ancak, bu stepne çeşidi de bir tür geçici lastiktir ve aracın yol tutuşu, fren mesafesi ve dengesi üzerindeki olumsuz etkileri oldukça fazladır. Eğer amacınız yalnızca muayene gerekliliklerini yerine getirmek değilse kendi güvenliğiniz için mini stepneleri tercih etmemenizi tavsiye ederiz.
Stepne Lastik ile Kaç KM Gidilir?
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi eğer tam boy uyumlu stepneniz yoksa -ki birçok araçta bu stepne çeşidi bulunmaz- stepne ile yalnızca kısa mesafeli seyahat edebilirsiniz. Peki stepne ile kaç km gidilir? Stepne lastiğin ortalama kullanım mesafesi 50-60 km’dir; ancak bu rakam kullanılan stepne çeşidine göre değişir.
Ayrıca, yaptığınız km’den bağımsız olarak yüksek hızlara da çıkmamanız gerekir; çünkü stepne takıldığında aracınızın rot balans ayarı olmayacaktır ve yüksek hızlarda devrilme, savrulma, direksiyon hakimiyetini kaybetme gibi riskler artar.
Stepne Lastik ile Seyahat Güvenli mi?
Hayır. Tam boy stepne lastikler nispeten güvenli gibi gözükse de aslında bir aracın güvenle seyahat edebilmesi için tüm lastiklerinin uyumlu olması gerekir ve rot-balans ayarı da yapılmış olmalıdır. Ancak, en güvenli stepne lastik ile seyahat bile rot-balans ayarı olmadığı için tehlikelidir. Peki, stepne lastiğin güvenli olmama nedeni nedir?
- Tam boy uyumlu stepneler hariç tüm stepne çeşitlerinin aracın orijinal lastikleri ile arasında yapısal farklar bulunur; derinlik, yanak genişliği vb.
- Stepneler güneşe maruz kalmadıkları için araçta hâlihazırda takılı olan lastikler ile aralarındaki basınç farkı fazladır. Bu nedenle, aracın dengesini ve yol tutuşunu olumsuz etkilerler.
- Stepne takıldığında rot balans ayarı da bozulur. Böylece, özellikle yüksek hızlarda direksiyon hakimiyetinin kaybedilmesi, aracın savrulması gibi riskler ortaya çıkar.
- Stepneler, geçici kullanım için üretilirler; ortalama 60 km’den fazla kullanıldıklarında aşınma oranları artar ve güvenlikleri azalır.
Her Araçta Stepne Lastik Bulunur mu?
Hayır. Eskiden birçok araçta stepne lastik bulunsa da bu durum artık değişmektedir ve araçlar piyasaya stepne yerine lastik tamir kitleri ile sunulmaktadır. Böylece, geleneksel araçların bagaj ya da arkalarında bulunan lastik nedeniyle kaybedilen bagaj hacmi yeniden kazanılır, orijinal stepnelerin araç ağırlığına olan etkisi ortadan kalktığı için yakıt tüketimi ve performans verileri iyileşir ve üreticilerin stepne maliyetleri de azalır. Yani bir araçta stepne yerine lastik tamir kiti olması hem üreticiler hem de sürücüler için daha pratik ve avantajlıdır. Ancak günümüz hatchbacklerinin ve kompakt modellerinin aksine, özellikle arazi araçlarında –off-road araçları ve pick up modelleri- stepne hâlâ yaygın olarak kullanılmaktadır.
Araç Muayenesinde Stepne Zorunlu mu?
Stepne artık her araçta standart olarak bulunmadığına göre bu soruyu sormakta haklısınız. Stepne olmayan araç muayeneden geçer mi sorusu sıklıkla kafa karıştırmaktadır; çünkü araçta yedek lastik bulunmaması ağır kusur sayılmaktadır. Ancak, otomobil üreticilerinin eğilimi gibi düzenlemeler de zamanla evrilmektedir ve lastik tamir kitleri de stepne yerine sayılmaktadır. Aracın muayeneden geçebilmesi için yedek lastik ya da lastik tamir kiti seçeneklerinden birine sahip olması yeterlidir. Her ikisinin de araçta olmaması ise “ağır kusur” sayılır.
Stepne Lastik Ömrü Ne Kadardır?
Stepne lastiğinizi hiç kullanmamış olsanız dahi bu lastiklerin de bir depolama ömrü olduğunu ve bu ömrü tamamladığında güvenlik açığının daha da artacağını hatırlatmak isteriz. Ancak, stepne lastik ömrü ortalama 10 yıl olsa da bu rakam hem kullanılan stepne lastik çeşidine hem de saklama koşullarına göre değişiklik gösterir. Stepne ömrünü etkileyen faktörler ve sonuçları ise şöyle sıralanabilir:
- Aşırı sıcaklık ve nem, stepne lastiklerin daha hızlı deforme olmasına neden olur.
- Stepne lastiğin hava basıncı da ömrünü etkiler; hatta stepne hava basıncı da düzenli kontrol edilmelidir. Böylece, gerekli durumlarda stepnenin şişirilmesi gerektiği gerçeği ile yüzleşmeniz gerekmez.
- Bir diğer önemli nokta ise stepnenin daha önce kullanılıp kullanılmadığıdır. Eğer stepne lastiğini daha önce kullandıysanız, ne kadar km boyunca ve hangi koşullarda kullandığınız da kalan ömrünü etkiler.
Stepne Lastik Nasıl Takılır?
- Güvenlik önlemlerini alın.
Öncelikle aracınızı düz ve güvenli bir yere park etmelisiniz ve olası bir kayma durumunda zarar görmemek için aracın ön ve arka tekerlere çapraz olacak şekilde takoz koymalısınız. Örneğin ön tekerdeki takozlar sağda ise arka tekerdekiler solda olmalıdır.
- Krikoyu yerleştirin.
Krikoyu yere dik olacak şekilde yerleştirmeli ve aracın altındaki metal bölümle temas ettiğine emin olmalısınız. Arka teker boşluklarının önünde ya da ön teker yuvalarının arkasında işaretler varsa krikoyu bu alanlara koyabilir; yoksa şasi kirişlerine yerleştirebilirsiniz. Aksi takdirde, hasarlı tekerin olduğu tarafı kaldırmaya başladığınızda araç tabanındaki plastiğin kırılmasına neden olabilirsiniz.
- Aracı biraz kaldırın ve somunları gevşetin.
Somunları gevşetirken aracınızı tamamen kaldırmanıza gerek yok; destekleyecek kadar kaldırmanız yeterli. Ardından jant kapağını çevirebilir ve somunları saat yönünün tersine çevirerek gevşetebilirsiniz. Ancak, somunları tamamen çıkarmayın.
- Aracı tamamen kaldırın ve somunları çıkarın.
Somunları gevşettikten sonra aracı kaldırma işlemine devam edebilirsiniz; ne kadar kaldıracağınız stepne lastik çeşidine göre değişse de ortalama 15 cm yeterli olacaktır. Ancak, araç kalktıkça dengesinde sorun olduğunu fark ederseniz; bir önceki konuma geri getirip krikoyu kontrol etmenizi tavsiye ederiz. Hasarlı lastiğin olduğu bölüm yeterli yüksekliğe ulaştığında somunları tamamen çıkarabilirsiniz.
- Hasarlı lastiği çıkarın ve stepneyi yerleştirin.
Hasarlı lastiği çıkardıktan sonra, stepneyi teker merkezinin yani porya bilyesinin üzerine yerleştirmeli ve jantı bijon cıvatalarına denk gelecek şekilde hizalamalısınız. Stepne yerleşiminin doğruluğundan emin olduktan sonra sabitleme işlemine geçebilirsiniz.
- Somunları sıkarken dikkat!
Somunları dengeli bir şekilde sıkmak, sürüş güvenliği için oldukça kritik. Bu nedenle, somunları tek seferde sıkmamalı, her birini kademeli bir şekilde sıkıştırmalısınız. Yani bir somunu 2 tur sıktıktan sonra, karşılıklı olan diğer somunu da 2 tur sıkmalı ve diğer somunlar için aynı işlemi tekrarlayarak devam etmelisiniz. Araç tamamen havadayken somunları sıkabildiğiniz noktaya kadar sıkmanız yeterli. Ancak indirdikten sonra yeniden sıkmayı denemenizi tavsiye ederiz; çünkü havadayken tamamen sabitlenmemiş olma ihtimalleri var.
- Son kontroller
Aracınızı tamamen indirin ve jant kapağını takın. Stepne güvenliğinden emin olmak için somunların iyice sıkılıp sıkılmadığı, lastiğin dengeli olup olmadığı gibi noktaları son kez gözden geçirin ve sürüş esnasında, stepnelerin orijinal araç lastikleri kadar güvenli olmadığını ve rot-balans ayarı olmayan aracınızın denge sorunları yaşama ihtimalini unutmayın.
Sonuç olarak, stepne lastikleri ya da lastik tamir kitleri her araç sahibinin sahip olması gereken hayati güvenlik ekipmanlarıdır. Lastiğinizin patlaması her an başınıza gelebilir, ancak iyi bakılmış bir stepne lastiği ile bu beklenmedik durumlara hazırlıklı olabilirsiniz. Stepne lastiğinizin durumu, tipi ve nasıl kullanılacağı konusunda bilgi sahibi olmak, yolda güvenliğinizi ve konforunuzu artırır. Umarız stepne lastikleri hakkında edindiğiniz bilgiler, yolculuklarınızı daha güvenli ve stressiz hale getirir. Güvenli sürüşler!
